Từ vựng Giáo dục: University hay College?

Rất nhiều học sinh, kể cả sinh viên và người đi làm học tiếng Anh nhiều năm vẫn không nắm được những từ vựng phổ thông về Giáo dục. Ví dụ như tên gọi các cấp học hay cách nói tôi học môn gì, chuyên ngành gì, sinh viên trường gì... "University" và "College" khác nhau như nào?

Bài viết này sẽ cung cấp cho các bạn học sinh những từ vựng phổ thông để diễn đạt đúng ý mình muốn.

1. Cấp học

• Tiểu học: Elementary school hoặc Primary school
• Trung học: Secondary school hoặc High school
• Đại học: University hoặc Tertiary Education hoặc Higher Education
• Cao học: Post Graduate Education
• Sinh viên năm 1,2,3,4 – First/Second/Third/Fourth year: I am in my first/second/third/fourth year.

Cách nói khác:

• Sinh viên năm 1: Freshman
• Sinh viên năm 2: Sophomore
• Sinh viên năm 3: Junior
• Sinh viên năm 4: Senior
• Sinh viên năm 5: Không có Danh từ riêng cho khái niệm này. Dùng cách diễn tả là: He/she is in his/her fifth year.

2. Câu giao tiếp

• I’m in school: Tôi là học sinh.
• I’m a student: Tôi là học sinh.
• I’m in high school: Tôi là học sinh trung học.
• I’m in college/university: Tôi là sinh viên Đại học.
• I’m studying at FTU: Tôi là sinh viên trường FTU.
• I’m a student at FTU: Tôi là sinh viên trường FTU.

(Student và Pupil đều có nghĩa học sinh nhưng từ Pupil dùng với nghĩa trịnh trọng, còn Student dùng phổ biến trong mọi tình huống)

• I’m applying to FTU: Tôi ứng tuyển vào FTU.
• I got accepted to FTU = I got into FTU: Tôi trúng tuyển vào FTU.
• I did not get into FTU: Tôi trượt ứng tuyển vào FTU rồi.
• I am studying engineering/accounting: Tôi học nghề Kỹ sư/Kế toán.
• I major in engineering/accounting: Chuyên ngành tôi học là Kỹ sư/Kế toán.
• My major is …: Chuyên ngành của tôi là...
• I graduated in 2020: Tôi tốt nghiệp năm 2020.
• I graduated from FTU: Tôi tốt nghiệp trường FTU.
• I graduated with a Bachelor of Economics: Tôi tốt nghiệp với bằng cử nhân kinh tế.
• I got a degree in … engineering: Tôi có bằng tốt nghiệp nghề kỹ sư.
• I am out of school = I graduated: Tôi đã tốt nghiệp.
• I got kicked out of school: Tôi bị đuổi khỏi trường.
• I got expelled from school: Tôi bị đuổi khỏi trường. (nghĩa trịnh trọng)
• I left school: Tôi bỏ học. (nghĩa chủ động)
• Degree: Bằng
• Diploma: Giấy chứng nhận
• Certificate: Giấy chứng nhận (ngắn hạn)
• Class: Lớp/môn học (Ví dụ: Math class, English class…)
• How many classed do you have tomorrow? - Ngày mai bạn có mấy môn học?
• Subject: Môn học/Đề tài
• My class has thirty people: Lớp tôi có 30 người.
• Tomorrow I have three classes: Ngày mai tôi có 3 môn học.
• Classroom: Phòng học
• Semester: Học kỳ
• First/Second Semester: Học kỳ ½
• Test=Exam: Kiểm tra/thi (Test mang tính phổ thông hơn Exam)
• I got a test (an exam) coming up: Tôi sắp có 1 bài kiểm tra.
• I will have an exam soon: Tôi sắp có 1 bài kiểm tra.
• I got an exam on Monday: Tôi có 1 bài kiểm tra vào thứ Hai.
• I passed my exam; Tôi thi đỗ rồi.
• I did well on my exam: Tôi thi được điểm cao.
• I did not do well on my exam: Tôi làm bài thi không tốt.
• I aced my exam: Tôi đạt điểm A trong bài thi. (Ngắn gọn có thể nói: I aced it)
• I failed my exam: Tôi trượt bài thi rồi.
• Quiz: Bài test nhỏ (A very small test)
• Pop quiz: Bài test bất ngờ
• I will take my TOEIC/IELTS/TOEFL: Tôi sẽ có bài thi TOEIC/IELTS/TOEFL.

(Lưu ý: Không dùng "TOEIC/IELTS/TOEFL test" vì bản thân TOEIC/IELTS/TOEFL đã là bài test rồi nên không cần từ "test" nữa).

• Tuition: Học phí
• Fee: Chi phí
• Score: Điểm cho 1 bài thi/ ván game
• Grade (tiếng Anh-Mỹ): Điểm trung bình – (tiếng Anh-Anh dùng từ "Mark")
• Point: (từng) điểm
• He has a score of 9 = He has 9 points: Anh ấy được điểm 9.

3. Phân biệt College và University

Ở mỗi nước, Danh từ College và University được dùng với mục đích khác nhau. Đa phần từ College sẽ được hiểu là trường Cao đẳng, còn University sẽ được hiểu là Đại học. Cao đẳng là trường mà học sinh sẽ tham gia học sau khi kết thúc chương trình Phổ thông, chủ yếu là học nghề. Đại học cũng là cấp học sau Phổ thông trung học nhưng chuyên về học văn hoá và nghiên cứu. Trong 2 từ College và University, cách dịch từ College thành Cao đẳng không đúng trong mọi trường hợp, đặc biệt là ở Mỹ.

Phần này, người viết giới thiệu cách dùng 2 từ này của người Mỹ.

Những người đầu tiên được gọi là Quốc phụ của nước Mỹ là những người Âu di cư sang. Khi sang Mỹ, những người này có đầu óc canh tân nên có nhiều cải cách, không theo tiêu chuẩn cũ của châu Âu. Đấy là lí do nước Mỹ được coi là xứ sở tự do. "Giấc mơ Mỹ" chính là khao khát được sống ở một xứ sở tự do.

Ban đầu, từ University dùng để chỉ các Đại học có đủ ít nhất 4 chuyên ngành là: Thần học - Triết học, Giáo dục, Kỹ sư và Y học. Sau này, có nhiều trường Đại học đươc thành lập nhưng không đủ điều kiện để có đủ 4 chuyên ngành trên. Người Mỹ dùng từ College để chỉ 2 loại trường là Community College (Cao đẳng Cộng đồng) và Liberal of Art College (Đại học Khai phóng). Như vậy, từ College được dùng để chỉ trường Cao đẳng Cộng đồng hoặc Đại học Khai phóng.

Cao đẳng Cộng đồng là trường dành cho học sinh trong cộng đồng gần trường, thời gian học 2 năm, nhằm tạo nền tảng cho học Đại học hoặc dạy học sinh kỹ năng thực tiễn để có thể đi làm việc. Đại học Khai phóng là trường Đại học giảng dạy, nghiên cứu các môn học Khai phóng (Liberal Arts). Các môn học Khai phóng giúp học sinh có kiến thức tổng quát và năng lực tư duy. 

7 môn học Khai phóng cổ điển gồm Ngữ pháp (Grammar), Lập luận (Logic), Hùng biện (Rhetoric), Số học (Arithmetic), Hình học (Geometry), Thiên văn (Astronomy) và Âm nhạc (Music). Hiện nay, số lượng môn học Khai phóng được mở rộng hơn nhiều, gồm 4 lĩnh vực:

• Nhân văn: Nghệ thuật, Văn học, Ngôn ngữ học, Triết học, Tôn giáo, Đạo đức, Ngoại ngữ, Âm nhạc, Sân khấu, Diễn thuyết, Ngôn ngữ cổ điển (Latin/Hy Lạp)
• Khoa học xã hội: Lịch sử, Tâm lý, Pháp luật, Xã hội học, Chính trị, Nghiên cứu giới tính, Nhân loại học, Địa lý, Tin học, Kinh tế, Kinh doanh
• Khoa học tự nhiên: Thiên văn học, Sinh học, Hóa học, Vật lý học, Thực vật học, Khảo cổ học, Động vật học, Địa chất
• Khoa học chính thức: Toán học, Logic, Thống kê

Kết luận: University dịch là Đại học. College có thể là Cao đẳng, cũng có thể là Đại học. Cách dịch College thành Cao đẳng là không đúng đối với các trường Đại học Khai phóng.

Hy vọng bài này sẽ giúp bạn có thêm vốn từ và giải đáp được một vài băn khoăn, khúc mắc.